خشوع روح نماز است

(«الذینهم فی صلاتهم خاشعون» آنها کسانی هستند که در نمازشان خاشعند. سوره مومنون آیه 1). یکی از صفات برجسته مومنان که در سوره مومنون به آن اشاره شده خشیت در نماز است. خاشعون از ماده خشوع به معنی حالت تواضع و ادب جسمی و روحی است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمی در انسان پیدا می شود و آثارش در بدن ظاهر می گردد. در اینجا قرآن خواندن نماز را نشانه مومنان نمی شمارد بلکه خشوع در نماز را از ویژگی آنان می شمرد. اشاره به اینکه نماز آنها الفاظ و حرکاتی بی روح و فاقد معنی نیست بلکه در حال نماز آن چنان حالت توجه به پروردگار در آنها پیدا می شود که از غیر او جدا می گردد و به او می پیوندند، چنان غرق حالت تفکر و حضور و راز نیاز با پروردگار می شوند که بر تمام ذات وجودشان اثر می گذارد. خود را ذره ای می بینند در برابر وجودی بی پایان و قطره ای در برابر اقیانوسی بیکران. لحظات این نماز هر کدام برای او درسی است از خودسازی و تربیت انسان و وسیله ای برای تهذیب روح و جان. در حدیثی از حضرت رسول می خوانیم که پیامبر (ص) مردی را دید که در حال نماز با ریش خود بازی می کند. فرمود اگر او در قلبش خشوع بود اعضای بدنش نیز خاشع بود. اشاره به اینکه خشوع یک حالت درونی است که در برون اثر می گذارد. برای تحصیل خشوع در نماز امور زیر توصیه می شود: 1. بدست آوردن معرفتی که دنیا در نظر او کوچک و خدا را در نظر انسان بزرگ کند تا امور دنیوی نتواند به هنگام راز و نیاز با خدا به خود جلب کند و از خدا منصرف شود. 2. توجه به کارهای پراکنده و مختلف معمولا مانع تمرکز حواس است هر قدر انسان توفیق پیدا کند که از مشغله های پراکنده را کم کند به عبادات خود کمک کرده است. 3. انتخاب محل و مکان نماز و سایر عبادات نیز در این امر اثر دارد. نماز خواندن در برابر درهای باز و محل عبور و مرور مردم و در برابر آئینه و عکس کراهت دارد. 4. پرهیز از گناه نیز عامل موثری است زیرا گناه قلب را از خدا دور می سازد و از حضور قلب می کاهد. 5. آشنایی به معنی نماز و فلسفه افکار و اذکار آن. 6. انجام مستحبات نماز و آداب مخصوص آن چه در مقدمات و چه در اصل آن. 7. این کار مانند هر کار دیگر نیاز به مراقبت و تمرین و استمرار و پیگیری دارد که خواستن توانستن است